Tarihi Çeşmeler ve Çeşme Örnekleri

Çeşmeler Hakkında Tarihi Bilgiler

Oluk oluk buz gibi sularıyla çeşmeler; yıllar yılı soluklanmak için birer durak vazifesi gördü. Geçmişten bugüne, uzun bir yolculuk yaparak gelen bu estetik yapılardan bahsedelim biraz. Dünyadaki ve ülkemizdeki çeşmelere yakından bakalım. Bakalım, çünkü kendileri bize tarihten göz kırpıyor!

Çeşme Kelimesinin Anlamı

Çeşme, adını Farsça ‘çeşm’ kelimesinden alır. Çeşm ise; ‘göz’ demektir. Muhtemelen oluklarından su akan gözelere atıfta bulunarak oluşturulmuştur. Yıllar yılı temiz su kaynağı olarak kullanılan çeşmeler; aynı zamanda şehirlerin estetik dokusunun ve sosyal yatırımlarının bir parçası olmuştur. Öyle ki bazılarının önünden geçerken şaşırmadan geçip gitmek ve yapının güzelliği karşısında büyülenmemek elde değil. Anlatacağımız tarihi çeşmelerden sonra; bu eşsiz yapıları görmek için yollara düşebilirsiniz; bizden söylemesi!  

Çeşmenin Tarihi Yolculuğu

Çeşme deyip geçmeyin sakın! Çeşmeler hakkında tarihi bilgiler bize gösteriyor ki; her birisi ayrı bir dünya, ayrı bir hikâye. Haydi, tarihin bereketli tanıklarına birlikte göz atalım:

Çeşmeye dair bildiğimiz en eski örnekler; 3000 yıl öncesine kadar dayanıyor. Dile kolay; 3000 yıllık bir tarih. Daha şaşırtıcı olanı ise, bu alanda bildiğimiz en eski örnek olan Smyrna arkeolojik alanındaki çeşmenin; hala işliyor olması. Üstelik bu güzel tarihi çeşme; Anadolu’nun kadim topraklarından İzmir sınırları içinde. Kazı alanı dâhilindeki harikulade taş yapı; gücünü aldığı devamlı su kaçağı sayesinde; bölgede, çok eski zamanlarda bir yerleşim kurulmasına da vesile olmuştur. İşte çeşmelerin tarihi gücüne mükemmel bir örnek!

Sebilj Brunnen Çeşmesi

Ay Gökkuşağının Çeşmesi:

Dünyadan Görülmeye Değer Bazı Çeşme Örnekleri

Tarihi çeşme nedir? İnsanlığın; çok eski dönemlerden bugüne, farklı beğeni ve kültür birikimiyle meydana getirdiği miraslardan birisidir. Dayanıklı yapılarıyla günümüze ulaşan örnekleri; geçmişin estetik anlayışı hakkında bilgi vermekle kalmıyor; Smyrna örneğinde olduğu gibi birçoğu hala aktif olarak kullanılıyor. Peki, bu eşsiz yapıların dünyadaki en bilindik tarihi ve güncel örnekleri hangileri?

• Ay Gökkuşağının Çeşmesi: Güney Kore’ye bağlı Seul’de yer alan çeşme; özel bir unvana da sahip. 570 metre uzunluğuyla bu alanda dünyanın en uzun yapısı. Güney Kore tarafından muhteşem bir ışıklandırma sistemiyle ününe ün katan çeşme; görülmeye değer bir görsel şölen yaratıyor.
• Sebilj Brunnen Çeşmesi: Bosna Hersek’teki tarihi eserlerden birisi olan çeşme; ahşap ve mermerden oluşan estetik detaylarıyla; geleneksel bir meydanın tam ortasında tarihe tanıklık ediyor.
• Merlion Park Çeşmesi: Geldik bir başka güzel örneğe. Diğerlerine nazaran daha genç sayılabilecek çeşme; 1972’de yapılmış. Singapur’daki çeşmeyi de dünyada görülmesi gereken çeşmeler listesine dâhil ettik; çünkü oldukça farklı ve orijinal bir işçiliğe sahip. Ülkedeki insanlar için kıymetli olan efsanevi bir figürün kullanıldığı çeşme; onlar için özel bir anlam ifade ediyor.
• Kral Fahd Çeşmesi: Pek çok unvana sahip özel bir eser. Basınçlı su fışkırtma özelliğiyle dünyanın en yüksek çeşmesi olmasının yanı sıra; yine görsel olarak dikkat çeken yapılardan.

Çeşmelerden bahsetmişken; sular seller gibi konuşmamız gereken; anlata anlata bitiremeyeceğimiz bir kültürden de bahsetmek gerek: Evet, Türkiye’deki tarihi çeşmeler.

Türkiye’deki Tarihi Çeşmeler

Türkiye; hem kadim Mezopotamya toprakları üzerindeki diğer eski kültürlerin hem de çeşmeleriyle dünyada ün salmış Osmanlı medeniyetinin tarihi örneklerini bünyesinde barındırıyor. Haliyle, ortaya muhteşem bir tarihi ve kültürel birikim çıkıyor. Türkiye’nin eşsiz çeşme örneklerinden bazılarını inceleyelim:

• Kaymakam Sait Bey Çeşmesi: Geçmişte çeşmelerde sıklıkla kullanılan; çini dekorun eşlik ettiği bu güzel çeşme Bilecik’te bulunuyor. Mermerin sadeliği ve geleneksel çininin mavi tonlarıyla eşsiz bir sanat örneği olan çeşme; eski Türk kültürüne dair ayrıntılar barındırıyor.
• Sinan Ağa Çeşmesi: Edirne’deki bu güzel eser; tam bir klasik tasarım. Osmanlı döneminde yapılmış çeşme; meydan çeşmesi mantığında oluşturulmuş, 4 yüzlü bir yapıdır. 3 tarafı da birer çeşmeyle donatılmış Sinan Ağa Çeşmesi; sade bir taş yapı üzerine incelikli işçiliğin yapıldığı bir eser.
• Hürriyet Çeşmesi: Adıyla güzel bir başka çeşme de Kütahya sınırları içindeki ‘Hürriyet Çeşmesi’. 1909 senesinin eseri olan çeşme; geleneksel Osmanlı kültüründen simgelerle zenginleştirilmiş.
• Ahmed Çeşmesi: Güzelliğiyle ve estetiğiyle ünlü bir çeşme. İstanbul’da bulunan eser; Batı kültüründen de kısmen izler taşıyor. 3. Ahmed Çeşmesi; Türk kültürü içindeki çeşmelerin en bilinenlerinden. Görüntüsünün etkileyiciliği ve ayrıntılardaki muhteşem çalışmalar ile göz dolduruyor. Tarihi yapılara ilginiz varsa; görmeniz gereken eserler listesine dâhil edebilirsiniz. Emin olun pişman olmayacaksınız.
• Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi: Türkiye’deki tarihi çeşmeler içinde bir başka geleneksel örnek de; narin ve sade dokusuyla Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi. Üç taraflı yapısıyla iki ayrı yolun birleşiminde bulunan çeşme; eşsiz mermerinin rengi ve oymalarıyla görülmeye değer yapılardan birisi.
• Hatice Sultan Çeşmesi: İstanbul’da yer alan Hatice Sultan Çeşmesi; Mısır Çarşısı’na yakın konumuyla; tabir yerindeyse, kalabalığın içinden çıkıp tarihi kucaklıyor.
• Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi: Yine İstanbul’da bulunan çeşme; 4 tarafı açık zarif yapısıyla, küçücük tarihi bir konağı andırıyor.

Mesele Türkiye’deki tarihi çeşmeler olunca; liste uzadıkça uzar. Çünkü, Osmanlı kültüründe çeşmelerin çok özel bir yeri var. Bu güzel yapılar; daha eski kültürlere ait eserlerle birleşince Türkiye haliyle diğer tüm tarihi eserler gibi; tarihi çeşmelerin de cenneti haline geliyor. Tabii en iyisi, tüm bu harika eserleri gidip yerinde görmek. Zaten Türkiye’nin her neresinde olursa olsun; tarihi bir çeşme bulmak mümkün. Önerimiz; inceleyin, beğenin, gidin ve ziyaret edin.

Çeşmelerin Önemi

Çeşmeler; bir sokak başında mütevazı bir yer tutan; yahut bir meydana heybetlice kurulmuş bir vaziyette rastlayabildiğimiz eserler. Bazen yanından geçip gittiğimiz, bazense dönüp başında dinlendiğimiz, su içtiğimiz; eskilerin buluşma adresi olarak belirlediği önemli mekânlardan; çeşmeler.

Bir gün yolda yürürken karşınıza eski bir çeşme çıkarsa lütfen dikkatle inceleyin. Bu tarihi çeşme ne amaçla yapılmıştır; muhtemelen susayanlara hizmet vermesi için. Ya sonrası? Bu kendi halindeki küçük çeşmenin; sizin gibi yoldan geçen tüm insanlara yüzyıllar boyunca tanıklık ettiğini bilmek; onun aslında insanlığın da bir tanığı olduğunu ispatlıyor. Önünden geçip gidilen bu tarih; kendisini sessiz sedasız geleceğe taşımaya devam ediyor.